أهلا وسهلا ومرحبا إلى صحيفتنا
01 / 01

أهلا وسهلا ومرحبا إلى صحيفتنا

Саҳифамизга хуш келибсиз, марҳабо!

42. Тавкид


التَّوكِيدُ
Тавкид (таъкид)


Тобеъларнинг учинчи хили тавкид дейилади.
М: جَاءَ الأمِيرُ نَفْسُهُ أو عَينُهُ Амирнинг ўзи келди жумласидаги «عَيْنُهُ، نَفْسُهُ ўзи» лафзи ёки سَارَ الْجَيشُ كُلُّهُ أو جَمِيعُهُ Қўшиннинг барчаси юрди жумласидаги كُلُّهُ، جَمِيعُهُ барчаси» сўзи тавкиддир.
Бир одам сенга султонга мурожаат қилгани ҳақида хабар бермоқчи бўлса, одатда у: خَاطَبتُ السُّلْطَانَ نَفْسَهُ «Султоннинг ўзи билан гаплашдим» деб айтади. Агар у одамларнинг бири бири билан гаплашгани ҳақида айтмоқчи бўлса: خَاطَبتُ فلانا «Мен фалончи билан гаплашдим», дейди.
Унинг исмидан кейин «ўзи» сўзини келтирмайди, бунга сабаб султон билан гаплашиш оддий одам билан гаплашишдан обрўлироқ ҳисобланади.
Агар сўзловчи «Султон билан гаплашдим» деса, сен сўзловчининг бу гапидан: «У султоннинг ходими ёки котиби билан гаплашган бўлса керак» деб ўйлайсан. Шунда сўзловчи сендан гумонни кетказиш мақсадида султоннинг қўл остидагилардан бири билан эмас, ўзи билан гаплашганини ифодалаш учун «нафсаҳу» калимасини қўшади. Шунинг учун бу сўз «тавкид» деб аталади. «Тавкид» ўзидан олдинги сўзнинг эъробига эргашади. Ўтган мисолдаги «нафс» сўзи, мафъул биҳ бўлган «султон» сўзига эргашгани учун насб бўлди.
حَضَرَ السُّلْطَانُ نَفْسُهُ «Султоннинг ўзи келди» жумласидаги «ўзи» калимасидан олдинги сўз фоъил бўлгани учун «ўзи» калимаси рафъ қилинди.
دَخَلْتُ مَنْزِلَ السُّلْطَانِ نَفْسِهِ «Мен султоннинг ўзининг уйига кирдим» гапида олдинги калима «музоф илайҳ» бўлгани учун, ундан кейин келган «ўзи» сўзи жар ҳолатида бўлди.
«Айнун» (ўзи) сўзи ҳам мазкур гаплардаги «нафсун» (ўзи) калимаси каби тавкид вазифасини бажаради.
М: خَاطَبْتُ السُّلْطَانَ عَينَهُ «Мен султоннинг ўзи билан гаплашдим».
Кўплик (умум) маъно англатувчи исмлардан кейин «куллун» (барча), «жамиун» (барча) сўзлардан кейин ҳам тавкид қилинади.
М: سار الْجَيشُ كله أو جميعه «Қўшиннинг барчаси юрди». ورأيت الجيشَ كُلَّهُ أو جَمِيعَهُ «Мен қўшиннинг барчасини кўрдим». وَسَلَّمت عَلَي الجَيش كله أو جميعه «Мен қўшиннинг барчасига салом бердим». «Барча» сўзи эргаштирилмаса, қўшиннинг барчаси эмас, кўпроғи деб гумон қилинади.
Тавкид икки турлидир.
1. Лафзий.
2. Маънавий.
Тавкиди лафзий аввалги лафзни такрор қилиш билан бўлади. Бу феълда, исмда, ҳарфда, жумлада бўлиши мумкин.
Масалан:

ظَهَرَ ظَهَرَ الْهِلاَلُ. الصابرونَ الصابرون هُمُ الفائزونَ. نَعَمْ نعم طلعتِ الشمسُ. لا يسودُ الْحسودُ، لا يسودُ الْحسودُ.
Тавкиди маънавий ушбу етти лафзнинг бири билан бўлади.

نفس، عين، كل، جَميع، عامة، كلا، كلتا
خاطبتُ الأميرَ نفسه. جاء الأميرُ عينهُ. اشتريتُ البيتَ كلَّهُ. صرفتُ أوقاتِى جميعها في التعلم. نَجَحَتِ التلامذةُ عامَّتهم. بِرَّ والديكَ كِلَيهمَا. اغْسِلْ يديكَ كلتيهما.

Танбеҳ: Тавкиди маънавий лафзларида матбуъга музаккар, муаннас, муфрад, тасния жамликда мувофиқ бўлган бир замир бўлиши керак. Юқоридаги мисоллар шаклидек.

ЭЛЕКТРОН ДАСТУРЛАР

Андроид дастурлар


Рейтинг@Mail.ru

АНВАР АҲМАД

GRAND TA'LIM нодавлат таълим муассасаси катта устози Анвар Аҳмад таълим даргоҳига асос солинган илк кунлардан бери фаолият юритади. Араб тили грамматикасида оид кўплаб дарслик ва адабиётлар тўпловчиси ва муаллифларидан.

arabic.uz сайтининг муҳаррири, "Риёзус солиҳийн", "Ал-Азкор", "Саодатга етакловчи ҳикматлар" ва бошқа кўплаб асарлар таржимони ва нашрга тайёрловчиси.

Анвар Аҳмад 1977 йилда таваллуд топган, оилали 4 нафар фарзанди бор. Миср Араб Республикасининг Азҳари Шариф, ал Азҳар институтлар бўлими, эъдодий ўрта-махсус билим юртини тамомлаган.

Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф раҳимаҳуллоҳнинг шогирди. "Саҳиҳи Бухорий"дан шайх хазратларидан ижоза олган. “Олтин силсила” таржимонлар гуруҳининг аъзоси.

Аввал Миср Араб республикаси элчихонаси қошидаги фан ва таълим марказида араб тили ўқитувчиси, 2008 йилдан эса GRAND TA’LIM етакчи ўқитувчиларидан.

МАҚСАДИМИЗ

Миллий қадриятларимиз, маънавий бой меросимизни тиклаш ва уларни чуқур ўрганиш, унинг мазмун-моҳияти ва аҳамиятини халқимиз ўртасида тарғиб этиш, имом Замахшарий, Абдураҳмон Жомий каби бобокалонларимиз ижод қилган араб тили ва грамматикасига бўлган рағбатни қондириш, сақланаётган тарихий ва нодир қўлёзмаларни авлодларга етказиш, аждодларимиз ҳаёти, ахлоқи ва юксак маънавиятини ифодаловчи матнларни таржима қилиб, ёшлар қалбида улар қолдирган меросга ҳурмат, эъзоз ва муҳаббат туйғусини шакллантириш.

БИЗ БИЛАН БОҒЛАНИШ:  [email protected]