أهلا وسهلا ومرحبا إلى صحيفتنا
01 / 01

أهلا وسهلا ومرحبا إلى صحيفتنا

Саҳифамизга хуш келибсиз, марҳабо!

31. Мустасна


الْمُسْتَثْنَى بِإلاَّ
«Илла» («лекин», «бошқа»)нинг мустасноси


Мустасно: إلاَّ дан кейин келиб, إلاَّ нинг олдидаги жумла маъносининг хилофини билдирган исмдир.
خرج التلامذة من الكتَّابِ إلاَّ فريدًا дегандаги فريدًا каби.
Бунда إلاَّ нинг олдидаги خرج التلامذة من الكتَّابِ жумласи, ўқувчиларнинг мактабдан чиққанликларини англатади. Энди бунинг ортидан إلاَّ فريدًا десак, бошқалар чиқиб, Фариднинг чиқмагани билинади. Бу ерда الاَّ сўнгидан келган فريدًا калимаси إلاَّ нинг олдидаги жумла маъносининг хилофини англатяпти.
Шунинг учун فريدًا мустасно бўлади.
إلاَّ дан кейин зикр этилган исм «мустасно», деб айтилади, дедик. اِلاَّ нинг олдидаги сўз яъни унга қараб сўзланган исм эса «мустасно минъ», дейилади.
Масалан, юқоридаги التلامذة «мустасно минъ»дир. Чунки чиқиш унга қараб сўзланган. Чиқувчи кишилар ўқувчилар бўлган.
Масалан:
حفظ محمد الكتاب إلاَّ ورقةً десак, бунда мустасно минҳ الكتابَ бўлади. Чунки, ёдлаш унга қараб сўзланган. Ана шу ёдланган ورقةً эса мустасно бўлади, негаки у ёдланмай қолган.
Мустасно минъ баъзи вақт зикр этилади, баъзи вақтда эса зикр этилмайди. Масалан, ما اجتهد إلاَّ خالدٌ деганда, мустасно минъ зикр этилмаган.
Мустасно минъ зикр этилган каломга «том», дейилади.
Зикр этилмаганига «ноқис», дейилади.
إلاَّ нинг олдидаги жумлада нафийни (инкорни) англатадиган бирор нарса бўлса, унга «манфий», дейилади.
Нафийни англатадиган нарса бўлмаса, «мусбат», дейилади.
Масалан خرج التلامذة من الكتَّابِ إلاَّ فريدًا мисолида, калом мусбат бўлган.
ما خرج التلامذة من الكتَّابِ إلاَّ خالدًا мисолида калом манфий бўлган.
Мустасно калом том ва мусбат бўлганда, мансуб бўлади. Бошқа вақтларда ўрнига қараб марфуъ, мансуб, мажрур бўлиши мумкин.

ЭЛЕКТРОН ДАСТУРЛАР

Андроид дастурлар


Рейтинг@Mail.ru

АНВАР АҲМАД

GRAND TA'LIM нодавлат таълим муассасаси катта устози Анвар Аҳмад таълим даргоҳига асос солинган илк кунлардан бери фаолият юритади. Араб тили грамматикасида оид кўплаб дарслик ва адабиётлар тўпловчиси ва муаллифларидан.

arabic.uz сайтининг муҳаррири, "Риёзус солиҳийн", "Ал-Азкор", "Саодатга етакловчи ҳикматлар" ва бошқа кўплаб асарлар таржимони ва нашрга тайёрловчиси.

Анвар Аҳмад 1977 йилда таваллуд топган, оилали 4 нафар фарзанди бор. Миср Араб Республикасининг Азҳари Шариф, ал Азҳар институтлар бўлими, эъдодий ўрта-махсус билим юртини тамомлаган.

Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф раҳимаҳуллоҳнинг шогирди. "Саҳиҳи Бухорий"дан шайх хазратларидан ижоза олган. “Олтин силсила” таржимонлар гуруҳининг аъзоси.

Аввал Миср Араб республикаси элчихонаси қошидаги фан ва таълим марказида араб тили ўқитувчиси, 2008 йилдан эса GRAND TA’LIM етакчи ўқитувчиларидан.

МАҚСАДИМИЗ

Миллий қадриятларимиз, маънавий бой меросимизни тиклаш ва уларни чуқур ўрганиш, унинг мазмун-моҳияти ва аҳамиятини халқимиз ўртасида тарғиб этиш, имом Замахшарий, Абдураҳмон Жомий каби бобокалонларимиз ижод қилган араб тили ва грамматикасига бўлган рағбатни қондириш, сақланаётган тарихий ва нодир қўлёзмаларни авлодларга етказиш, аждодларимиз ҳаёти, ахлоқи ва юксак маънавиятини ифодаловчи матнларни таржима қилиб, ёшлар қалбида улар қолдирган меросга ҳурмат, эъзоз ва муҳаббат туйғусини шакллантириш.

БИЗ БИЛАН БОҒЛАНИШ:  [email protected]