نَصْبُ الفِعْلِ وَمَوَاضِعُهُ
Феълнинг насб (истак майли) ўринлари
Феълдан олдин ушбу: أنْ -иш, لَنْ -майди, إذًا ундай бўлса, كَيْ -иш учун ҳарфлар (юкламалар)нинг бири келса, феъл насб қилинади.
Гапда хатога йўл қўймаслик учун қайси жумлада феъл насб, жазм ёки рафъ бўлишини: қайси жумлада исм рафъ, насб ёки жар бўлишини билиб олишимиз керак. Бу қоидаларни билиб олиш уларни ўзлаштириш орқали бўлади.
Феъл тўрт ўринда насб қилинади. Ўн олти ўринда жазм қилинади. Булардан бошқа ўринда рафъ қилинади.
Феъл ҳар бир жумлада қуйидаги юкламаларнинг биридан кейин келганида насб қилинади.
М: يَسُرُّنِي أنْ تَنْجَحَ
Муваффақият қозонишинг мени хурсанд қилади.
М: لن يسود الكسلان
Дангаса бахтиёр бўлмайди.
М: إذًا تبلغ المجد جوابا لمن قال سأجتهد
«Ундай бўлса, улуғликка эришасан» (ҳаракат қиламан деган кишига жавобан айтилган гап).
М: جئت كي أتعلم
Ўрганиш учун келдим.
أَنْ баъзи бир ўринларда ўзи маҳзуф бўлиб ҳам феъли музореъни насбли қилади.
حَضَرْتُ لأَسْمَعَ، لاَ تَنْهَ عَنْ خُلُقٍ وَتَأْتِيَ مِثْلَهُ، اِصْبِرْ حَتَّي أَرْجِعَ إِلَيْكَ. اِجْتَهِدْ فَتَنَالَ الْجَائِزَةَ.
Булар аслида:
حَضَرْتُ لأَنْ أَسْمَعَ، لاَ تَنْهَ عَنْ خُلُقٍ وَأَنْ تَأْتِيَ مِثْلَهُ، اِصْبِرْ حَتّى أَنْ أَرْجِعَ إِلَيْكَ. اِجْتَهِدْ فَأَنْ تَنَالَ الْجَائِزَةَ.
Бўлган.
Қуйидаги жумлалардаги феъли музореъларга насб аломатларини қўйинг.
جِئْتُ كَيْ أَتَعَلَّم. لَنْ تَنَال الْجَائِزَةَ حَتَّى تَجْتَهِدَ كَثِيرًا. قَالَ إِنِّي أُرِيدُ أَنْ أَزُوركَ. قُلْتُ إِذَنْ أُكْرِمكَ لاَ تَأْكُلْ وَتَمْشِي فِي الشَّوَارِعِ. لاَ تُغْضِبْ رَئِيسَكَ فَتَكُون مِنَ الْخَاسِرِينَ. قَالَ التِّلْمِيذُ أَنَا أَجْتَهِدُ كَثِيرًا. قُلْتُ إِذَنْ تَنْجَح فِي الإِمْتِحَانِ. لأَسْعَيَنَّ حَتَّى أُرْضِيكَ.
لاَ تَحْسَبِ الْمَجْدَ تَمْرًا أَنْتَ آكِلُهُ * لَنْ تَبْلُغ الْمَجْدَ حَتَّى تَلْعَقِ الصَّبْرا