25. Исмнинг насб ўринлари

Category: 44 қоида Written by Administrator


نصب الإسم ومواضعه
Исмнинг насб (тушум келишиги) ўринлари


Исм ўн икки ўринда мансуб бўлади:
1) Мафъулум биҳ.
2) Мафъулум мутлақ.
3) Мафъулул лиажлиҳи.
4) Мафъулум фийҳ.
5) Мафъулум маъаҳ.
6) Мустасно.
7) Ҳол.
8) Тамйиз.
9) Мунодо.
10) Кана ва ахавотининг хабари.
11) Инна ва ахавотининг исми.
12) Тобеълар.

2) Исмнинг насб (тушум келишиги яъни фатҳа қилиб ўқиладиган) ўринлари 12- та:
1-  مَفْعُولٌ بِهِ : ضَرَبَ مُحَمَّدٌ فَرِيدًا، (тўлдирувчи) (кимни, нимани ва кимга, нимага?)
2-  مَفْعُولٌ مُطْلَق : كَسَرَتِ الْخَادِمَةُ صُحَيفَةَ كَسْرًا، (маъно кучайтирувчи, тўлдирувчи)
3- مَفْعُول لأجْلِهِ : زُيِّنَ البَيتُ إكْرَامًا للضُّيُوفِ (сабабни ифодаловчи тўлдирувчи) (нима учун)
4- مفعول فيه : حَفِظَ مُحَمّدٌ الدَّرْسَ صَبَاحًا أمَامَ الْمُعَلِّمِ (ўрин пайт ҳоли)
5- مَفْعُولٌ مَعَه : حَفِظْتُ الدَّرْسَ وَالْمِصْبَاحَ (билан, бирга маъносидаги тўлдирувчи)
6- حَال : قرَأ مُحَمَّدٌ الدَّرْسَ قَائِمًا، شَرِبَ فَرِيدٌ الْمَاءَ رَائِقًا (ҳолатини билдирувчи) (нечук?)
7- تَمْيِيز : اشْتَرَيتُ عِشْرِينَ كِتَابًا، أنَا أصْغَرُ مِنْكَ سِنًّا (аниқлаштирувчи)
8- مُنَادَي : يَا طَالِبَ العِلْمِ، يَا رَسُولَ اللهِ (ундалма)
9- مُسْتَثْنَي : خَرَجَ التَّلاَمِيذَةُ مِنَ الكُتَّابِ الاَّ فَرِيدًا (лекин, бошқанинг мустасноси)
10- خَبَرُ كَانَ: كَانَ الْبَردُ شَدِيدًا، لَيسَ الظَّالِمُ مَحْبُوبًا (бўлдининг хабари)
11- اسْمُ إنَّ : إنَّ مُحَمَّدًا مُجْتَهِدٌ، لَعَلَّ أبَاكَ حَاضِرٌ (ҳақиқатданинг исми)
12- التَّابع لاسم منصوب - النعت، العطف، التوكيد، البدل : لاَ تَحْتَقر الرَّجُلَ الفَقِيرَ (эргашувчилар)